Odnowa / Renewal

Biennale Zielona Góra 2022
14.10–13.11.2022

w dniu otwarcia wszystkie wystawy dostępne od godz. 14 / on the opening day all exhibitions open from 2 PM
wernisaż 14.10.22, godz. 19 / opening: 14 Oct at 7 PM, BWA

tłumaczenie na PJM / translation for Polish Sign Language: Marta Jaroń

godz. 20: Barbara Gryka & dj toutestmagnifique, Recesja, performans / Recession, performance, X-Demon, ul. Kupiecka 63

15.10., godz. 13–17.30: Karolina Kubik, Panaceum Dzięcioła, działanie w przestrzeni / The Woodpecker’s Panacea, public performance + Wyspa biuro, spotkania na placu bohaterek o godz. / Office Island, meetings at heroines’ square: 13, 14.30, 16.30, Plac Bohaterów
15.10., godz. 15-16.30: (Nie)widoczne - Sensualne warsztaty z zamkniętymi oczami - cz.1 - Magda Skowrońska i Bartek Lis
15.10., godz. 16–19: Patrycja Wilczek-Sterna & Iryna Zhyla, Ukryta lekkość szyta na miarę, akcja performatywna / Hidden Lightness Made to Measure, performative action, Cafe Noir Zielona Góra, al. Niepodległości 22

Zespół kuratorski / Curatorial team:
Marta Gendera, Joanna Sokołowska – wystawa / exhibition
Bartek Lis – program społeczny / public programme 

Uczestniczki/uczestnicy – wystawa / Participants – exhibition:
Jan Bačynsjkyj / Yana Bachynska, Karolina Balcer, Gosia Bartosik, Anca Benera & Arnold Estefan, Piotr Blajerski, Paweł Błęcki, Melanie Bonajo, Pamela Bożek, Karolina Breguła, Oksana Briukhovetska, Adelina Cimochowicz, Sławek Zbiok Czajkowski, Jagoda Dobecka, Wiktoria Dobrowolska, Monika Drożyńska, Olia Fedorova, Karolina Freino, Habima Fuchs, Joanna Fuczko, Michał Gątarek, Zuza Golińska, Justyna Górowska, Barbara Gryka, Magdalena Gryska, Oto Hudec, Elżbieta Jabłońska, Jarek Jeschke, Nikita Kadan, Zhanna Kadyrova, Agnieszka Kalinowska, Tamás Kaszás, Dana Kavelina, Kamila Kobierzyńska, Daniel Kotowski, Aleksandra Kubiak, Karolina Kubik, Dominika Kulczyńska, Diana Lelonek, Alicja Lewicka, Monika Pascoe Mikyšková, Lada Nakonechna, Iwona Ogrodzka & Kinga Bartniak, Rory Pilgrim, Marta Romankiv, Irmina Rusicka, Ala Savashevich, Jadwiga Sawicka, Anna Siekierska, Magdalena Starska & Agnieszka Grodzińska, Kuba Stępień, Gabriele Stötzer, Viktoriia Tofan, Patrycja Wilczek-Sterna & Iryna Zhyla, Liliana Zeic

Wywiady i badania terenowe / Interviews and field research: Olga Drenda

Animatorki_rzy działań edukacyjno-społecznych / Educational and community projects animated by:
Małgorzata Dobrucka, Marta Konarzewska, Daniel Kotowski, Antek Kurjata, Bartek Lis, Ania Mazurkiewicz, Szymon Płóciennik, Magda Skowrońska, Dariusz Wojciechowski, Katarzyna Żeglicka, słuchaczki i słuchacze Zielonogórskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku / students of the University of the Third Age in Zielona Góra

Organizatorzy / Organised by:
Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Sztuk Wizualnych
BWA Zielona Góra

Jestem przekonana, że kiedyś pojawi się nowa etyka. Trochę podobna do sposobu myślenia dzieci. One nie rozróżniają życia na mniej i bardziej wartościowe. Babcia umarła, kot umarł, jeżyka samochód rozjechał – w dziecięcym światopoglądzie to jedno. Po prostu: życie uszło. Myślę, że przyszła etyka będzie równie bezkompromisowa.

Swietłana Aleksijewicz

Biennale Zielona Góra 2022 Odnowa jest drugą edycją imprezy artystycznej reaktywującej lokalną tradycję cyklicznych wystaw – Wystawy i Sympozjum Złotego Grona (1963–1981) i Biennale Sztuki Nowej (1985—1996). Program Odnowa zaprasza do pracy wyobraźni nad odtworzeniem zerwanych więzi łączących ludzi z Ziemią. Jest jednocześnie propozycją rewizji zabójczych dla planety i ludzkości wzorców współżycia społecznego. W poszukiwaniu źródeł mitu ziemskiej wspólnoty, uczestniczki i uczestnicy Biennale zapuszczają się poza obszary uzgodnionej społecznie rzeczywistości i racjonalności. Zakładając, że obecny świat trzeba pożegnać i wyśnić na nowo, przetwarzają w swojej sztuce archetypy, zbiorowe sny i nieświadomość, sięgają także po marzenia, utopie i wymazane historie mniejszości.

Program Odnowa składa się z wystaw i prac artystycznych umiejscowionych w instytucjach i przestrzeniach publicznych Zielonej Góry oraz sceny społecznej realizowanej w trakcie trwania Biennale.

Rozproszoną narrację wystaw utkałyśmy_li luźno z prac, które wydobywają różne aspekty mitu ziemskiej społeczności. Opowieść ta zainspirowana jest myśleniem ekologicznym. To znaczy, że tworzy ekosystem, którego wszystkie elementy i procesy są złożone, oddziałując na siebie wzajemnie – także te marginalizowane i pozornie niepowiązane. Każda komórka, organizm i organizacja, dom, ulica, miasto, planeta są w tej perspektywie połączone i ważne. Z tego punktu widzenia stan klimatu jest powiązany ze sprawiedliwością społeczną i ekonomiczną, a jakość życia społeczności zależy od statusu jej mniejszości i sfeminizowanych prac opiekuńczych. Indywidualne zdrowie psychiczne rezonuje natomiast nie tylko z żałobą klimatyczną, ale także z technokapitalizmem czy ciągle żywym dziedzictwem patriarchatu.
Jeden z wiodących wątków, wokół którego rozwinęliśmy_łyśmy koncepcję Odnowy, podejmuje dialog z ulicą Bohaterów Westerplatte – główną arterią w Zielonej Górze połączoną  z reprezentacyjnym, „bohaterskim” placem, którego historia jest związana z działaniami militarnymi i reprezentacją władzy. W relacji do wartości zakodowanych w tych miejscach budujemy mitologię współczesnego bohaterstwa. Negocjujemy, jakie osoby i gatunki mogą być obecne, widoczne i upamiętnione w sferze publicznej. Przesuwamy akcent na życie jako takie i zasoby, które wspierają przetrwanie. Poszukujemy ich w niespektakularnych praktykach codzienności, trosce, relacjach, uważności wobec siebie i innych. Skupiamy się na sfeminizowanych kompetencjach rozwijanych w doświadczeniach opieki i pracy w gospodarstwach domowych, a także w zaangażowaniu społecznym. Odnajdujemy korzenie w Ziemi i  w naszych przodkiniach. Upubliczniamy pamięć niemieszczącą się w ciągle dominujących historiach patriarchalno-narodowych. Ekosystem społeczny i miejski rozciągamy na relację z Ziemią, naszym wspólnym domem, odnosząc czas i jakość ludzkiego życia do wyobrażeń o cyklach i zjawiskach przyrodniczych: ukorzeniania, wzrostu, żywienia, rozkwitu, rozpadu, odnowy.

Program społeczny:
Odnowa przyjmuje różne formy i postaci. Dla wszystkich ważne jest spotkanie. Wspólna rozmowa, narada, ocena sytuacji – pewna refleksja, która pociągnie za sobą dalsze działanie. Mniej lub bardziej rewolucyjne, ale zawsze stające w poprzek utartym, znanym sposobom myślenia i patrzenia. W proponowanych inicjatywach chodzi o oddanie głosu osobom, które dotychczas były pomijane, wymazywane, uciszane, choć nigdy nieme. Niech w dniach Biennale spotkają się mieszkańcy i mieszkanki, bohaterowie i bohaterki codzienności, osoby z niepełnosprawnościami, wszyscy nienormatywni odszczepieńcy, by się symbolicznie uwidocznić, ujawnić, dopisać i dopełnić obrazu.

Scena społeczna jest zbudowana wokół kilku ważnych kategorii:
dostępność – podczas Biennale, zarówno w ramach głównego programu wystawienniczego, jak i w ramach działań edukacyjno-społecznych szukamy znaczeń idei dostępności. Będziemy się zastanawiać nad demokratycznością i wspólnotowością miasta. Na ile w przestrzeniach miejskich, na jej salonach i głównych „wybiegach” manifestują się mnogie/możliwe sposoby myślenia, wrażliwości, motoryczności, sensualności? Czy Zielona Góra jest miastem dla wszystkich, czy też tylko dla „bohaterów”? A co, kiedy ma się 87 lat, porusza się na wózku, jest się osobą Głuchą albo nienormatywną psycho-seksualnie?

dopisywanie historii / uwidocznienie niewidocznego – pisanie i czytanie miasta. Jeżeli częściej wątpimy w tę demokratyczność i uniwersalność wspólnoty, to może po takiej diagnozie warto przygotować się do małych rewolucji, mikro wolt i śmiałych re-aranżacji? Narracji i opowieści (pisanych słowem, ciałem, ruchem, śpiewem) było i jest więcej, niż chce nam to przekazać oficjalny dyskurs. Dlatego zabieramy się za warsztatowe napisanie historii Zielonej Góry, której nie ma, nie było, albo którą raczej po prostu wymazano lub zapomniano. W ramach warsztatów performatywnych Antka Kurjaty i Katarzyny Żeglickiej zaznaczymy przestrzeń miasta cielesną nienormatywnością, a grupa pracująca z Martą Konarzewską napisze własną historię (herstorię) Zielonej Góry, gdzie queery, transówy i osoby niebinarne poczują się, jak u siebie. Od nowa.

odzyskiwanie miasta dla mniejszości kulturowych, osób nienormatywnych cieleśnie i sprawnościowo, queerów, Głuchych, ekolożek i seniorek – Zielona Góra była pisana (i jest pisana) codziennie. Spacerem matki z małymi dziećmi, wędrówką starszego mężczyzny w poszukiwaniu tańszej pary butów, plotką i śmiechem przekazywanymi sobie przez Swietę i Jevgenija – dwójkę ukraińskich osób z doświadczeniem uchodźczym, albo spacerem słuchaczek lokalnego Uniwersytetu Trzeciego Wieku, które lepiej niż niejeden historyk znają dzieje tej ulicy: pierwszych centrów handlowych, lekarzy, kawiarń, zakładów krawieckich i fryzjerów. Przypominanie tych narracji (historii mniejszych) w ramach senioralnych spotkań to symboliczne odzyskiwanie tej przestrzeni przez sąsiadów i sąsiadki, zielonogórzan i zielonogórzanki

szukanie zielonego, naturalnego – czy w betonowym mieście gorących podmuchów wiatru, parzących ławek i uciekającego cienia można poczuć się zielono? Drzew, roślinności, zwierząt w miejskiej dżungli (może utopii miasta ogrodów) pomogą nam poszukać oprowadzający nas przewodnicy i przewodniczki.

sensualność i wędrówka poza dogmat wizualności – na przekór sztukom wizualnym postaramy się celebrować sztukę, nie patrząc na nią. Z zasłoniętymi oczami – łatwiej będzie usłyszeć różne opowieści, dostrzec sensy i problemy. Czasami starczy dobra opowieść, audiodeskrypcja, skojarzenie z zapachem, tekstylnością, haptycznością. Czasowe niepatrzenie na sztukę demokratyzuje ją dla osób niewidomych, słabowidzących, zmęczonych patrzeniem, zlęknionych sztuką przez „duże S”. Odwołanie się do zmysłów innych niż wzrok czasami pomaga zrozumieć. Warsztaty sensualne i oprowadzania pozwolą zobaczyć niewidzącym i oswoić się ze sztuką współczesną strwożonym.

W programie:
– subiektywne oprowadzania po wystawie dla ciekawych, w tym osób  niesłyszących i z niepełnosprawnościami wzroku 
– tematyczne spacery śladami zielonego miasta, tropami utopii, roślin i zwierząt
– herstoryczny i historyczny spacer po ulicy Bohaterów Westerplatte, przygotowany przez osoby starsze
– spacer po Bohaterów Westerplatte „po omacku”, czyli bez patrzenia. Co widzisz? Co słyszysz?
– sensualne warsztaty na wystawie, bez patrzenia – z zasłoniętymi oczami
– queerstoryczne warsztaty dla wszystkich, którzy_re chcą napisać his_herstorię Zielonej Góry od nowa
– performatywne warsztaty ruchowe otwarte na uczestnictwo osób z niepełnosprawnościami
program warsztatów dostępny na stronie www.biennalezielonagora.pl

I am convinced that a new ethics will appear someday. A bit like the way kids think. They do not distinguish between more and less valuable life. Grandma died, the cat died, the hedgehog got run over by a car – it is one thing in the child’s worldview. Quite simply: life has gone. I think the future ethics will be just as uncompromising.

Svetlana Alexievich

The Zielona Góra Biennale 2022, titled Renewal, is the second edition of an artistic event that reactivates a local tradition of cyclical exhibitions, started by the Golden Grape Exhibitions and Symposiums (1963–1981) and continued by the New Art Biennale (1985–1996). The Renewal programme invites imagination work to recreate the broken ties connecting people with the Earth. It is also a proposal to revise the patterns of social coexistence that are deadly for the planet and humanity. In search of the sources of the myth of the earthly community, the participants of the Biennale venture beyond the areas of socially agreed reality and rationality. Assuming that the present world has to be said goodbye to and dreamed up again, they transform archetypes, collective dreams, and the unconscious in their art, and also reach for fantasies, utopias, and erased minority herstories.

The Renewal programme comprises exhibitions and artistic works hosted by various institutional venues and public spaces in Zielona Góra, as well as a community scene produced during the Biennale.

We have woven the scattered narrative of the exhibitions loosely from works that bring out various aspects of the myth of the earthly community. This story is inspired by ecological thinking, which means that it creates an ecosystem in which all elements and processes – including those marginalized and seemingly unrelated – are complex and interact with each other. Every cell, organism and organization, house, street, city, planet is connected and important in this perspective. From this point of view, the state of the climate is related to social and economic justice, and the quality of life of a community depends on the status of its minority and feminized care work. Individual mental health, on the other hand, resonates not only with climate mourning, but also with technocapitalism or the patriarchy’s still living heritage.

One of the leading themes around which we have developed the concept of Renewal takes up a dialogue with Bohaterów Westerplatte Street, the main artery in Zielona Góra, connected with a stately, “heroic” square, whose history is related to military operations and representation of power. In relation to the values encoded in these places, we build a mythology of contemporary heroism. We negotiate which people and species can be present, visible, and commemorated in the public sphere. We shift the focus to life as such and resources that support survival. We look for them in unspectacular everyday practices, care, relationships, attention to oneself and others. We focus on feminized competencies developed in the experience of caring and working in households, as well as in social commitment. We find our roots in the Earth and in our female ancestors. We make public the memory that does not fit in the still dominant patriarchal and national histories. We extend the social and urban ecosystem to the relationship with the Earth, our common home, relating the time and quality of human life to ideas about natural cycles and phenomena: rooting, growth, nutrition, flourishing, decay, renewal.



public programme:
Renewal assumes many shapes and forms. Meeting is important to everyone. Joint conversation, consultation, assessment of the situation – a certain reflection that will entail further action. More or less revolutionary, but always challenging familiar, established ways of thinking and seeing. The proposed initiatives are about giving a voice to people who have so far been overlooked, erased, silenced, but never mute. During the days of the Biennale, let the inhabitants, heroes and heroines of everyday life, people with disabilities, all non-normative dissenters meet to symbolically show, reveal, add to, and complete the picture.

The community scene is built around several important categories:
accessibility – during the Biennale, both as part of the main exhibition programme and as part of educational and community projects, we look for the meanings of the idea of accessibility. We will reflect on the democratic and communal nature of the city. To what extent are multiple/possible ways of thinking, sensitivity, motor skills and sensuality manifested in urban spaces, in its showrooms and main “catwalks”? Is Zielona Góra a city for everyone or for “heroes” only? What if you are 87 years old, or in a wheelchair, or deaf, or psycho-sexually non-normative?

adding history / visualizing the invisible – writing and reading the city. If we more often doubt this democratic and universal nature of the community, then maybe after such a diagnosis it is worth preparing for small revolutions, tiny about-faces, and bold re-arrangements? There have been more narratives and stories (written with words, body, movement, singing) than the official discourse wants to convey to us. That is why we are getting down to workshop-writing the history of Zielona Góra, which has not existed, was not there, or which has simply been erased or forgotten. As part of Antek Kurjata’s and Katarzyna Żeglicka’s performance workshops, we will mark the city space with non-normativity, and the group working with Marta Konarzewska will write their own history (herstory) of Zielona Góra, where queers, trans, and non-binary people will feel at home. Anew.

regaining the city for cultural minorities, physically non-normative persons, queers, Deaf people, ecologists, and seniors– Zielona Góra was (and is) written every day. By a mother taking her children for a walk, an elderly man’s peregrinations in search of a cheaper pair of shoes, by gossip and laughter exchanged by Sveta and Yevgeniy, two Ukrainian people with refugee experience, or by a walk of the students of the local University of the Third Age, who know the history of this street better than many historians: the first shopping centres, doctors, cafés, tailors, and hairdressers. Recalling these narratives (smaller stories) as part of senior meetings is a symbolic regaining of this space by neighbours, citizens of Zielona Góra. 

looking for the green and natural – is it possible to feel green in a concrete city of hot gusts of wind, scorching benches, and fleeing shadows? Our guides will help us find trees, vegetation, and animals in the urban jungle (or perhaps the utopia of the garden city).

sensuality and a journey beyond the dogma of visuality – in spite of the visual arts, we will try to celebrate art without looking at it. Blindfolded, it will be easier to hear different stories, see the meanings and problems. Sometimes a good story, an audio description, an association with aromas, textiles, haptics is enough. Temporarily not looking at art democratizes it for people who are blind, partially sighted, tired of looking, afraid of art with a capital “A.” Appealing to senses other than sight sometimes helps to understand. Sensual workshops and guided tours will allow the blind to see and the frightened to become familiar with contemporary art.

In the programme:
- subjective guided tours of the exhibition for those interested, including sight- and hearing-impaired persons;
- thematic walks in the footsteps of a green city, following the tracks of utopia, plants and animals;
- a herstorical and historical walk down Bohaterów Westerplatte Street, designed by seniors;
- a “blindfolded” walk down Bohaterów Westerplatte Street, i.e. without looking. What do you see? What do you hear?
- sensory “blindfolded” exhibition workshops – without looking;
- queerstorical workshops for all those wishing to (re)write the his/herstory of Zielona Góra;
- performative movement workshops for all, including persons with disabilities.

Miejsca / Venues:
BWA Zielona Góra, al. Niepodległości 19
Muzeum Ziemi Lubuskiej, al. Niepodległości 15
Instytut Sztuk Wizualnych, ul. Wiśniowa 10
Galeria Biblioteki Uniwersyteckiej, al. Wojska Polskiego 71
Galeria Rektorat im. Zenona Polusa, ul. Licealna 9
Galeria PWW, ul. Ogrodowa 52
Filharmonia Zielonogórska im. Tadeusza Bairda, plac Powstańców Wielkopolskich 10
Planetarium Wenus, ul. Generała Władysława Sikorskiego 10
Biblioteka Pana Kleksa, WiMBP im. C. Norwida w Zielonej Górze, al. Wojska Polskiego 9
Fundacja Salony, ul. Fabryczna 13b
Sala Szeptów, ul. Sowińskiego 3
Biuro Gospodarki Mieszkaniowej / Centrum Biznesu, ul. Bohaterów Westerplatte 23
Cafe Noir Zielona Góra, al. Niepodległości 22
Plac Bohaterów
ul. Bohaterów Westerplatte 11 (mur / wall)
ul. Fryderyka Chopina 21 (przejście / passage)
trawnik przed wejściem do Muzeum Ziemi Lubuskiej / lawn in front of the Museum Ziemi Lubuskiej building, al. Niepodległości 15

X-Demon, ul. Kupiecka 63

Identyfikacja wizualna / Visual identity:
DWA Graphic Design Department (Karolina Pietrzyk, Gilbert Schneider, Tobias Wenig)